Geheel onverwacht kreeg ik op het laatste moment twee gratis tickets in handen voor deze voorstelling. Na het uitkiezen van een gewillig slachtoffer, zette ik gezwind koers naar de Singel in Antwerpen. Daar leek het alsof men op ons gewacht had, wat meteen nadat we ons ietwat buiten adem in de rode stoeltjes van de Theaterstudio lieten neerploffen, stapte Maarten Westra Hoekzema gezwind op het podium en werden we meegenomen op een één uur durende reis naar succes.
Als een volleerd motivational speaker vertelt Westra Hoekzema ons hoe hij van de loser die hij was (een acteur die, nadat hij na 4 jaar gedumpt werd door zijn vriendin volledig in zak en as zat en de teugels was kwijtgeraakt) transformeerde in een absolute winnaar op alle vlakken van het leven : hij heeft een droomjob en vooral… hij kan alle vrouwen krijgen die hij maar wilt, wanneer hij dat wilt. In de daaropvolgende lezing zal hij de trucks –meerbepaald, het vijfstappenplan- die hij daarvoor gebruikt aan ons meedelen om ons toch maar te behoeden van die o zo gevreesde middelmatigheid waar wij allen in dreigen te vervallen, of reeds vervallen zijn.
Wat volgt is een betoog voor de maakbare mens in de maakbare maatschappij. “We moeten regisseurs zijn van ons eigen leven en de mensen die we daarin tegenkomen bespelen als pionnen”, luidt zijn leuze. De voorstelling is duidelijk een knipoog naar de gewiekste verkopers die allerlei trucks gebruiken om hun klanten te manipuleren, naar de zovele lezingen die bestaan over hoe men zijn eigen leven in handen neemt door in zichzelf te geloven, naar de miljoenen cursussen die gegeven worden over succes. Het geniale aan het personage dat Westra Hoekzema speelt is de zelfverzekerdheid en onbeschaamdheid waarmee hij ons zijn ‘verleidingstrucks’ verkoopt. Zijn mening is namelijk niet dat het ‘kapitalistische gedachtegoed’ dat alles maakbaar en koopbaar nu ook doorgedrongen is in de liefde en de verleiding van andere mensen, maar net andersom. Hij stelt dat de liefde zo’n krachtig wapen is, dat haar spel van aantrekken en verleiding zo’n machtig wapen is, dat ze doorgedrongen is in alle vlakken van de samenleving : de verkoop, de beurs… Het is dus niet het ‘maakbare kapitalistische systeem’ dat nu ook doordringt in sociale relaties, maar het kapitalisme is net een uitvloeisel van die menselijke liefde. Hij zegt het zonder er veel nadruk op te leggen, maar de geniaaliteit van zijn voorstelling ligt net in dat ene zinnetje.
Natuurlijk is het duidelijk dat dit een voorstelling is om te lachen, het aanleren hoe men mensen kan manipuleren om ze uiteindelijk in bed te krijgen opdat jijzelf je een geslaagde man zou kunnen noemen, is natuurlijk immoreel en dat ziet iedereen in de zaal. Toch weet iedereen waarnaar verwezen wordt. De waarheden die Hoekzema verkondigt maken het stuk soms schrijnend. Natuurlijk voelen velen van ons zich middelmatig, vele van de mensen die in de zaal zaten, zullen waarschijnlijk beschaamd hun blik afgekeerd hebben, wanneer Hoekzema het heeft over die vrouw die toch niet de ideale vrouw is gebleken, de tijdelijke job die uiteindelijk je echte job is geworden en die de dromen die je had vervangen heeft. Wij kennen die problemen en de oplossing die Hoekzema biedt, klinkt zo gek nog niet, ze zou waarschijnlijk werken. Daar ligt de gevoeligheid van de voorstelling. Als de leuze van dit systeem luidt dat je jezelf moet maken, en als die manipulatietrucks op alle andere vlakken van de samenleving (denk verkooptrucks) goed werken, waarom zou je het dan niet proberen? Waar ligt de grens? Hoe lang gaan we het onderscheid kunnen maken tussen moreel en immoreel? Waarom zouden we in deze maatschappij waar het ‘ik’ zegeviert niet kiezen voor die manipulatie en verleiding waar we zelf beter van worden?
De Verleiding is een sprankelende voorstelling die wel iets wegheeft van standup comedy. Westra Hoekzema verveelt nooit en overtuigt als een gladde verkoper die te pas en te onpas zijn eigen truckjes op het publiek uitprobeert. Als ik buitenkom, heb ik haast zin om prompt iemand te gaan verleiden. Maar achter al dat schijnbaar oppervlakkig jolijt, ligt toch een prangende vraag verborgen. Hoe lang nog, eer mensen dit echt gaan proberen en dit soort voorstellingen geen standup comedy meer zullen zijn, maar realiteit?
http://www.maartenwestrahoekzema.com/
27/08/2012
Voorstelling : De Verleiding
Tekst, regie en spel: Maarten Westra Hoekzema
Coaching: Louis van der Waal, Kyoko Scholiers
Productie: STUK, C.C. Berchem, C-mine cultuurcentrum, unm, Het Huis van Bourgondië
zoveeltoneel 